Pages

Thursday 3 April 2014

KAWENTENAN BASA BALI RING SEKOLAH



SARGA I
PAMAHBAH
1.1.Pawiwilan Pikobet
Basa bali inggih punika silih sinunggil basa daerah ring Indonesia sane kantun urip lan keangge ring konteks komunikasi lisan lan tulis olih krama Bali nyantos mangkin. Basa Bali sane mangkin kaloktah mawasta Basa Bali Kapara ( Baru/Modern). Wasta Kepara ring basa bali mearti ketah, lumrah sane ring Basa Indonesia meartos 'umum'.
Basa bali kepara taler kasinanggehang utawi kaparinama Basa bali Modern. Santukan Basa Bali Kepara punika tetep urip ring zaman modern sekadi mangkin. Kehuripan lan peklimbakan  Basa Bali Modern sane taler pinaka sarana keuripan kebudayaan, agama lan adat istiadat krama bali sekadi mangkin.
Ring pendidikan formal inggih punika ring Sekolah, Basa Bali sampun nyansan kaicalang santukan wenten  kewajiban ngangge Basa Indonesia. Niki pinaka pengawit Basa Bali ten ketah ring Sekolah. Dados, tata cara mangda Basa Bali punika ketah ring sekolah, patut kelanturang ring angga pedidi. Nanging ten prasida kelaksanayang duaning ngangge Basa Indonesia pinih keutamayang ring sekolah.
Wit sangkaning kewentenan sekadi punika, tityang makarya paper puniki pinaka gambaran indik kewentenan indik Basa Bali ring zaman modern sekadi mangkin ring sekolah lan paper puniki taler madaging kirang-langkung indik tata cara iraga ngajegang Basa Bali.




1.2.Bantang Pikobet
a.    Napi nika Basa Bali?
b.   Sapunapi paklimbakan Basa Bali ring zaman penjajahan?
c.    Sapunapi kewenten Basa Bali ring zaman modern/sekolah?
d.   Sapunapi utsaha ngawerdiang Basa Bali ring Sekolah?
1.3. Tetujon
a.       Sumangdane iraga sareng sami uning indik kewentenan Basa Bali ring zaman modern mangkin.
b.      Mangda uning indik tata cara iraga ngangge Basa Bali sane becik lan patut.
1.4. Pikenoh
            Pikenoh sane iraga polihin sareng sami wantah iraga prasida uning indik tata cara sumandene Basa Bali punika tetep ajeg lan lestari ring zaman modern sekadi mangkin










SARGA II
DAGING
2.1. Teges Basa Bali
            Basa Bali wantah silih sinunggil Basa sane wenten ring Indonesia sane kaanggo ring Bali. Basa Bali pinaka Basa Ibu utawi Basa sane kapertama sane wenten ring Bali puniki sane kaangge ring makakatah wewidangan ring Bali pinaka srana komunikasi ring sekancan geginan minakadinnyane ring kulawarga lan ring dura kulawarga sane pinaka cihna Budaya Bali sane tetep urip lan ajeg ring Bali. Kecingak saking kewentenan sane ngangge Basa Bali punika kirang langkung atengah yuta lan madue tradisi sastra dadosnyane Basa Bali punika wantah Basa sane kebaos silih sinunggil Basa sane ageng.
            Basa Bali Modern taler ngangge anggah ungguhing Basa Basa utawi sor singgih santukan polih pengaruh saking Jawi. Ring zaman kerajaan, Raja-raja Bali sesahi ke jawi sane mawinang paiketan jawi lan Bali erat pisan nika mawinan budaya Jawi ageng pisan pengaruhnyane majeng ring budaya Bali. Ring kala zaman kerajaan, yening Wangsa Tri Wangsa mebebaos majeng Wangsa sudra ketahnyane utawi lumrah ngangge  Basa Bali Sor. Yening Wangsa Sudra matur majeng ring wangsa Tri Wangsa mangda ngangge Basa Bali Alus Singgih.

2.2. Paklimbakan Basa Bali
Sekadi peninggalan sane kapertama ring Bali sampun kekeniang ngawit abad ke-8, inggih punika makadi sastra Pranagari sane kaanggen tatkala nyastra "ye-te" inggih punika mantra agama Budha. Mantra-mantra punika ngangge Basa sansekerta sane kasurat ring tablet-tablet tanah liat (Goris, 1954: 108-109). Santukan ring dewasa punika durung kepolihang utawi kekeniang sastra ngangge Basa Bali sane kasurat ngangge aksara punika, dadosnyane aksara pranagari durung patut kaparinamayang pinaka pangawit sastra Aksara Bali.
Yadyastun ten yakti indik lintang pengawit kewentenan Basa Bali Sastra sane kapertama, sane ten nyidang ngelidin wantah krama bali sampun prasida nyingak peninggalan Basa Bali sane dahat lingsir sane wenten ngawit warsa 804 saka utawi 882 M. Peninggalan punika merupa Prasasti tembaga sane wenten ring Desa Sukawana, Kecamatan Kintamani,Banglii. Prasasti punika kasurat antuk aksara Bali Kuna.
            1.2.1. Ring zaman Penjajahan
Ring zaman penjajahan sane dahat ageng pengaruhipun majeng ring perkembangan utawi paklimbakan Basa Bali ingiih punika ring masa penjajahan Belanda. Akeh sekolah-sekolah kewangun pinaka srana pendidikan formal. Belanda prasida ngasorang  Kerajaan-kerajaan ring Bali ngawit warsa 1846M nyantos warsa 1942 M. Ring pengawit abad ke-19, sadurunge penjajahan jepang, Sekolah-sekolah ngawit akueh kapikantenang olih Pemerintahan VOC, sane matetujon mangda para janane prasida nyurat, ngwacen, lan mapetekan. Ngawit sakeng lintang punika Basa Bali Kepara kelimbakang taler ring Pendidikan formal nanging ring zaman penjajahan Jepang malih melianan, ngawit warsa 1942 sejarah Basa Bali Kepara ngemanggihin masa sane ten becik santukan Basa Bali Kepara ring sekolah sampun keicalang lan kitab utawi buku sane ngangge Basa Bali akeh pisan sane katunjel olih pemerintahan Jepang.
            Kekasoran Jepang olih sekutu ke angge olih Indonesia mangda prasida bebas utawi merdeka. Sekutu malih pacang nyajah Indonesia puniki, dadosnyane wenten Revolusi Fisik. Revolusi punika taler wenten ring Bali sane ngaenang akueh pisan Guru ring Bali manglalana utawi ngranjing ring alas agung. Ring warsa 1968 Basa Bali ngeranjing malih ring kurikulum lan sayan-sayan kelimbakang ring sekolah-sekolah, wit sangkaning punika Pendidikan utaminnyane Pendidikan Basa Bali nyansan mecikang.

2.1.2. Ring zaman Modern/Sekolah
Ring zaman modern sekadi mangkin perkembangan Basa Bali utaminnyane  ring sekolah nyansan keicalang lan nyansan ten akeh sane ngangge Basa Bali punika santukan pergaulan akehnyane ngangge Basa Indonesia pinaka Basa komunikasi sewai-wai. Ring pendidikan formal inggih punika ring Sekolah, Basa Bali ten akeh sane ngangge santukan wenten kewajiban ngangge Basa Indonesia. Niki pinaka pengawit Basa Bali ten ketah ring Sekolah.
Napi buin sangkaning zaman global sekadi mangkin sane ten prasida iraga ngelidin. Malarapan antuk Televisi, Basa Indonesia sane mecampur-campur sareng Basa "Gaul" lan dialek betawi sane makrana Basa Bali punika nyansan kagingsirang lan kaicalang ring sekolah. Alit-alit sekadi mangkin sampun ketah utawi sampun lumrah ngangge sane sesahi kapirengang ring Televisi.
Durung malih akehnyane media cetak sane nawahang makudang-kudang selera baca majeng ring alit-alit sane ngangge Basa Indonesia. Ring remaja utawi yowana taler sekadi punika, mnagkin yowana sane nganggo Basa Bali ring keuripan sewai-wai sampun nyansan kidik. Para yowana taler maosang ngangge Basa Bali punika dahating meweh.
I Ketut hartono pinaka aktivis LSM taler maosang indik fenomena Basa Bali mangkin, inggih punika kulawarga-kulawarga ring wewidangan perkotaan ring Bali akehnyane wantah ngangge Basa Indonesia, utaminnyane ritatkala ngajahin ceningnyane utawi alit-alit, dadosnyane ring kalangan yowana ring kota pulo dewata puniki akehnyane ten uning indik teges Basa Bali, utaminnyane basa Bali alus.
2.3. Utsaha ngawerdiang miwah ngajegang Basa Bali ring Sekolah
            Wenten kekalih pamarga sane kaanggen ngawerdiang Basa Bali inggih punika sane kawastanin Pendidikan Formal lan Pendidikan Informal. Sejeroning pendidikan formal, plajahan Basa Baline sampun ngranjing ring kurikulum sekolah SD, SLTP, SLTA miwah Perguruan tinggi. Punika nyihnayang utsaha sane becik, utsaha sane mabuat pikenohipun sajeroning ngawerdiang kalih nglimbakang Basa Bali. Mungguwing ring pendidikan Informal , Basa Bali punika kalimbakang sajeroning kulawarga, dadia, banjar, desa, ring sekaha truna-truni, pesantian-pesantian miwah sane lianan. Punika awianan Ida sang maraga guna wisesa, pamekas murdaning jagat Baline ngawentenang "Utsawa Dharma Gita" nyabran warsa, boya lian tetujon ipun wantah mangda prasida nincepang, nglimbakang seni budaya druene, minakadi ngwacen lontar olih para anom-anome sami.
            Siosan ring punika taler wenten lomba utawi pacentokan mapidarta mabasa Bali, lomba nyurat geguritan, kekawin, crita nganggen Basa Bali, sinah punika makasami mabuat pisan pikenohipun ring sajeroning nglimbakang Basa lan Sastra Bali druene.












SARGA III
PEMUPUT
3.1. PACUTETAN
Basa Bali inggih punika silih sinunggil Basa Daerah ring Indonesia sane kari urip lan ngelimbak ring masyarakat Bali ring zaman Modern puniki, sane banget muatang  uratian lan pangupapira mangda nenten musna utawi ical kadi Basa-basa daerah lianan. Punika maka awinan Basa Bali punika patut kaajegang, dwaning Basa Bali punika wantah pengawit Basa para janane sane wenten ring jagat Bali.
3.2. PANGAPTI
            Ngiring iraga sareng-sareng ngawerdiang lan ngajegang Basa Bali ring dije je iraga magenah mangda Basa Bali punika stata ajeg miwah ten ical, santukan Basa Bali wantah gelah iraga sareng-sareng, yening ten iraga sane ngawerdiang, sapasira malih.









No comments:

Post a Comment